اکثر افراد روز ولنتاین را به عنوان روز عشق می‌شناسند و در آن روز برای معشوق خود هدیه و شکلات می‌خرند، اما ایرانیان از زمان هخامنشیان روز مخصوص عشق و دلدادگی خود را داشتند. سپندارمذگان روز عشق ایرانی است و در گذشته این روز را جشن می‌گرفتند و به بزرگداشت آن می‌پرداختند. امروزه با گسترش فرهنگ غربی در ایران، سپندارمذگان به دست فراموشی سپرده شده است، اما تاریخ سپندارمذگان کی است و سپندارمذگان چه روزی است؟ در ادامه با مجله متین آباد همراه باشید تا همه چیز را درباره‌ی سپندارمذگان بدانید.
سپندارمذگان چیست؟
عشق ماجراهای زیادی دارد، آن را در آهنگ‌های پاپ آمریکایی خواننده معروف تیلور سوییفت می‌شنویم یا در کتاب رومئو و جولیت ویلیام شکسپیر به آن می‌رسیم، اگر غرب در ما اثر نداشته باشد و به ریشه‌های ادبیات کهن ایران پایبند باشیم، عشق را در داستان‌هایی مانند لیلی و مجنون، شیرین و فرهاد جست‌و‌جو می‌کنیم. آذربایجانی‌ها ورژن خودشان از عشق را در داستان علی و نینو دنبال می‌کنند، ترک‌ها نسخه بیهتر و بهلول را دارند و آن‌ها که به دنبال کمال‌گرایی و روانشناسی هستند، آلن دو باتن را الگوی خود می‌دانند و کتاب جستارهایی درباره عشق می‌خوانند.
اگر دنبال ادبیات نباشیم و علم را مرجع قرار دهیم، تغییرات هورمونی و واکنش‌های شیمیایی، حسی را به وجود می‌آورند که ما آن را عشق می‌نامیم. هر کسی به گونه‌ای تعریفی از واژه عشق دارد اما ایرانی‌های باستان به فرهنگ و تمدن معروف بودند و گرامیداشت و تقدیر در تمام زوایای زندگی آن‌ها ملموس بود. از این رو روز عشق را روز گرامیداشت زن، زمین و مادر نامیدند و از آن با نام سپندارمذگان یاد کردند. در ایران باستان عشق خالص است و با دوری و خیانت و نرسیدن آمیخته نیست، این را زمانی می‌توانیم بگوییم که حتی “سنت ولنتاین رومی” در سال‌های آزار و اذیت امپراطوری رم در قرن چهاردهم و پانزدهم جایگاه عشق را می‌دانست و در روایتی عشاق را پنهانی به عقد هم در می‌آورد و در آخر خودش هم در دام عشق گرفتار شد و آن را به گور برد.
سپندارمذگان را می‌توانیم روز عشق ایرانی نامگذاری کنیم که در گذشته با نام‌های اسفندگان یا اسپندگان هم از آن نام می‌بردند. هنوز هم برخی عشاق ایرانی این روز را جشن می‌گیرند و مناسک و مراسم آن را برجای می‌آورند که سنت قشنگ و پسندیده‌ای است. اما بیایید بیشتر درباره تاریخچه این جشن باستانی ایرانی بخوانیم.
تاریخچه سپندارمذگان
هر مراسمی یک تاریخچه یا یک روایت در دل خود دارد، برای مثال روز ولنتاین داستان سنت ولنتاین رومی است که در خفقان و ظلمت امپراطوری روم، عشاق را به عقد هم در می‌آورد و نمی‌گذاشت عشق در سال‌های بلوا و تاریکی بمیرد. او خود اسیر عشق دختر زندانبانش شد و در این راه جان باخت. ولنتاین به دستور پادشاه اعدام شد، اما نگذاشت عشق هم مانند او روزگار را ترک کند، اما سپندارمذگان اینچنین آتشین نیست.
در ایران باستان هر روز و هر ماه نام مخصوص خود را داشتند. هنگامی که نام روز و ماه متقارن می‌شد مردم آن را دلیلی بر جشن و پایکوبی می‌دانستند و گرامیداشت یکی از امشاسپندان بود، روز پنجم در ماه اسفند را اسفندگان یا سپندارمذگان نامیدند که روز بزرگداشت زن، زمین و مادر بود. ابوریحان بیرونی که درباره بیشتر جشن های ایران باستان در کتاب آثارالباقیه سخن گفته است درباره روز اسفندگان می‌گوید: هنگامی که در مورد جشن‌های منصوب به ایرانی، سلام به میان می‌آید از جشنی نام برده می‌شود که در روز اسفندارمذ در ماه اسفندارمذ، یعنی در پنجم اسفند بر پا می‌شد.
مردم این روز را جشن می‌گرفتند و از زنان خود به دلیل زحمت‌هایی که در زندگی می‌کشیدند تشکر می‌کردند. در این روز مردان برای همسرانشان هدیه می‌خریدند و آن‌ها را تاج سرشان می‌دانستند. از طرفی دختران مجرد را در این روز ترغیب به تشکیل خانواده و ازدواج می‌کردند، به همین دلیل ازدواج‌های زیادی در این روز برنامه ریزی می‌شد و هر کدام سر خانه و زندگیشان می‌رفتند.
سپندارمذ یا بانو ایزد زمین
بانو ایزد زمین، سپندارمذ یا سپندارمد نام دارد که همسر یا دختر اهورا مزدا بوده است. نامش به معنای پاکی، روشنی، فروتنی، پاکدامنی و درستی است. بانو ایزد زمین نمایانگر بردباری، شکیبایی و باروری و ظرافت زنانه است که همراهش گل پلنگ مشک دارد.
مردان در ایران باستان به قدرت تفکر و زور بازو معروف هستند و خرد آن‌ها برای کشورگشایی و حل مسائل روزانه بسیار بالاست اما صبر و شکیبایی آن‌ها پیمانه‌ی خود را دارد که زود لبریز می‌شود در حالی که زنان باستان به ظرافت و لطافت و صبر و شکیبایی معروف بودند. زنان با مهربانی و مهرورزی بالای خود همراه با عشق و از خودگذشتگی در تربیت فرزندان و رسیدگی به امور خانه موتور پیشران خانواده خود بودند.
مردم ایران باستان عقیده داشتند که زنان و مردان تنها راه به جایی نخواهند برد، چون پویایی گیتی از عشق و مهرورزی و تشکیل خانواده به وجود می‌آید. زن انگیزه‌ی مرد خواهد بود و مرد تکیه‌گاه زن!
سپندارمذگان چه روزی است؟
شاید بگویید ولنتاین و سپندارمذگان در یک روز برگزار می‌شود اما اشتباه شما همینجاست. روز ولنتاین در 14 فوریه یعنی 25 بهمن هر سال است اما تاریخ سپندارمذگان در این روز نیست. در زمان ایران باستان روز سپندارمذگان را 5 اسفند می‌دانستند اما در تقویم جدید به دلیل 31 روزه بودن شش ماه اول سال، سپندارمذگان 29 بهمن است. پس تاریخ سپندارمذگان روز 29 بهمن است.
مراسم و آیین سپندارمذگان
چندین و چند آیین در این روز برگزار می‌شده است که تنها بخشی از آن امروزه هم انجام می‌شود. این روز، روز فرمانروایی زنان بر مردان بوده است. در این روز ابتدا افسون آن تهیه می‌شد؛ مویز و دانه انار را می‌کوبیدند و معجونی درست می‌کردند که به اعتقاد آن‌ها پادزهر نیش کژدم بود. این معجون را روی 3 کاغذ می‌گذاشتند تا حشرات موذی را از خانه دور کنند، البته که این رسم دیگر وجود ندارد، اما آیین‌هایی که در زیر می‌گوییم شاید هنوز هم وجود داشته باشند.
مهم‌ترین آیین، آیین هدیه دادن به همسران و زنان است. مردان در این روز به همسران و مادران و خواهران خود هدیه می‌دانند و یادآور می‌شدند که آن‌ها نور زندگیشان هستند. در تاریک‌ترین روزهای زندگی زمانی که مردان در سختی‌ها و مرارت‌های معاش زندگی درمانده شدند، این زنان هستند که با نور حیات بخش خود، محبت و مهرورزی و صبوری، راه‌های نجات را نشان می‌دهند و مسیر زندگی و پویایی جهان هستی را هموار می‌کنند.
آیین دیگری که در این روز مرسوم بود، مراسم مردگیران یا مژدگیران است. در این روز دختران دم بخت و جوان را به ازدواج ترغیب می‌کردند و آن‌ها می‌توانستند آزادانه مرد خود را برای یک عمر زندگی انتخاب کنند و لحظات عاشقانه‌ای را کنار هم بگذرانند. ازدواج‌های بسیاری در این روز صورت می‌گرفت و زمین از این همه شادی بارور می‌شد و روی سبز خود را به مردم نشان می‌داد. زمین مانند زنان نماد باروری و روزی است، از این رو در روز سپندارمذگان زمین را هم گرامی می‌دارند تا نعمت‌هایش را بر ما ارزانی دارد.
هدایای روز سپندارمذگان
صحبت از هر چه که کردیم تمام شد و سخنی خوش‌تر از هدایای روز سپندارمذگان نماند، شاید برای شما هم سوال باشد که در این روز برای عشق خود چه هدیه‌ای بخریم تا دلش را بدست آوریم؟ آیا مانند ولنتاین باید شکلات، رز قرمز و عروسک خرس هدیه دهیم یا داستان این جشن متفاوت است؟ در زیر به هدایای روز سپندارمذگان می‌پردازیم.
گل
نماد سپندارمذگان گل پلنگ مشک است، به همین دلیل گل در این روز جایگاه ویژه‌ای دارد. مردان برای زنان خود گل‌های رنگارنگ هدیه می‌بردند و یادآور عطر خوش و نرمی و لطافت، همچنین شکننده بودن و ظرافت آن‌ها می‌شدند، پس برای هدیه دادن به همسران، مادران و خواهران خود در روز عشق ایرانی گل بخرید.
عطر و ادکلن
همانطور که گل خوشبوست، زن‌ها نیز عطر و بوی خاص خود را دارند. هدیه دادن عطر در این روز بسیار پیشنهاد می‌شود. در ایران باستان زنان مشک خوشبو هدیه می‌گرفتند اما شما می‌توانید از عطرهای موجود در بازار تهیه کنید.
شکلات
شکلات در میان کادو های روز سپندارمذگان نیست، اما با ورود غرب به ایران و جا افتادن روز ولنتاین، هدیه دادن شکلات وارد روز عشق ایرانی نیز شده است. اگر دوست دارید لحظات زندگیتان مانند دهانتان هنگام خوردن شکلات شیرین شود، شکلات را فراموش نکنید.
طلا
زنان ایرانی عاشق طلا هستند و دوست دارند در هر مناسبتی از سالگرد ازدواج تا روز زن، به عنوان هدیه طلا دریافت کنند. انگشتر، دستبند، گوشواره و النگو از بهترین طلاهایی‌ست که می‌توانید به عنوان هدیه بخرید.
جمع بندی
در دنیای امروزی بهتر است هر روز، روز عشق باشد تا زیبایی‌های دنیا جلوه‌ی دیگری از شادی و خوشحالی را نمایان کند. جشن سپندارمذگان بهانه‌ایست تا به مردان یادآور شود، مقام زنان این سرزمین بالاتر از هر مقامی و جایگاهی‌ست و خداوند بهشت را زیر پای آنان قرار داده است. در روز عشق ایرانی تنها مهرورزی و محبت است که برجا می‌ماند و بدون آن آدمی در هزارتوی پر پیچ و خم این دنیا ناامید خواهد شد و ذره ذره از بین خواهد رفت. پس مانند ایران باستان، امروزه نیز سپندارمذگان را جشن بگیریم تا بهانه‌ای برای محبت بیشتر باشد.
