جشن های ایران باستان چندین قرن بیش از ظهور اسلام در ایران برگزار می‌شدند. این جشن‌ها معمولا ریشه در دین زرتشت داشته است و مردم در آن زمان هر روز را نامگذاری می‌کردند تا بهانه‌ای برای جشن و پایکوبی داشته باشند. بهمنگان یا بهمن روز یا بهمنجنه یکی از آن روزهاست که در چله بزرگ زمستان قرار دارد. در ادامه خواهیم فهمید بهمنگان چیست؟ با آداب و رسوم بهمنگان آشنا خواهیم شد و تاریخ دقیق برگزاری آن را خواهیم فهمید.
بهمنگان چیست؟
در تقویم اوستایی، هر ماه یک اسم از امشاسپندان داشت، همچنین هر روز نیز اسم جداگانه‌ای برای خود داشته است، زمانی که اسم روز و ماه در تقویم متقارن می‌شدند، آن روز را جشن می‌گرفتند. جشن بهمنگان زرتشت نیز که به پاسداشت از وهومن، امشاسپند زرتشتیان می‌پردازد، یکی از همان جشن های ایران باستان است که در تاریخ امروزی ایرانیان جایی ندارد و به دست فراموشی سپرده شده است.
جایگاه خرد و اندیشه در ایران باستان بسیار بالا بود، به همین دلیل وهومن که نماد خردورزی و دانایی است را در روز بهمنگان گرامی می‌دارند. در تاریخ دقیق بهمنگان شک و شبهه‌هایی وجود دارد اما محکم‌ترین و موثق‌ترین تاریخ بهمنگان را ابوریحان بیرونی تعیین کرده است. برخی آیین‌ها ریشه در فرهنگ چند هزار ساله ایرانیان دارند و هنوز هم بسیاری از افراد دوست دارند این روزها را جشن بگیرند و فرصتی برای با هم بودن بیابند. در ادامه به تاریخ دقیق بهمنگان خواهیم پرداخت.
جشن بهمنگان چه روزی است؟
همانطور که در بالا گفتیم شک‌هایی بر تاریخ دقیق برگزاری این جشن وجود دارد. برخی می‌گویند اول بهمن برخی دیگر می‌گویند دوم بهمن زمان درست برای جشن و پایکوبی‌ست. دقیق‌ترین تاریخ برای بهمنگان در اسناد تاریخی توسط ابوریحان بیرونی در «آثار الباقيه عن القرون الخالیه» ارائه شده است. این دانشمند و منجم معروف ایرانی روز 2 بهمن را بهمنگان می‌داند، پس تاریخ دقیق این مراسم دوم بهمن است.
همچنین اسدی طوسی در کتاب لغت فرس می‌گوید: “جشنی که دوم روز از بهمن ماه کنند و طعام‌ها سازند و بهمن سرخ و زرد بر سر کاسه‌ها نهند و ماهی و تره و ماست آرند”. او در این جمله به آداب و رسوم این جشن زرتشتی نیز اشاره داشته است. آیین بهمنگان در این روز انجام می‌شده است که شامل غذاهای خوشمزه و فعالیت‌های خاص است.
تاریخچه و آداب و رسوم بهمنگان
بهمنگان را باید جشن گیاهخواران نامید، چون در این روز ایرانیان باستان از کشتن حیوانات خودداری می‌کردند تا از بیماری‌هایی که با خوردن گوشت به وجود می‌آیند، جلوگیری کنند البته گویا در این روز تنها کشتن حیوانات منع داشته است و خوردن گوشت در این روز موردی نداشته است.
در این روز مردم به کوه و دشت می‌رفتند و گیاه بهمن یا بهمنجنه را می‌چیدند. سپس با آن آش مخصوص هفت دانه یا دمنوش بهمنجنه درست می‌کردند. بسیاری این گیاه را با شیر می‌نوشیدند تا باعث تقویت ذهن و دوری از فراموشی شود.
علاوه بر این در این روز مردم از گل‌های سرخ و سفید استفاده می‌کردند و آن‌ها را به همدیگر هدیه می‌دادند یا گلبرگ‌های آن را روی سر هم می‌ریختند. زنان بساط پخت آش بهمنگان را برپا می‌کردند تا یک روز پرنشاط را همراه با خانواده بگذرانند.
این روز تا حمله‌ی مغول‌ها در ایرن جشن گرفته می‌شده است اما با حمله مغول‌ها و بعد از آن ظهور اسلام و برگزیدن تقویم شمسی به عنوان تقویم اصلی کشور ایران، بهمنگان نیز کم کم از یادها رفت و به تاریخ پیوست. اما برخی از زرتشتیان و کسانی که به تاریخ ایران علاقه دارند، هنوز هم در شهرهایی مانند شیراز این روز را جشن می‌گیرند.
آش بهمنگان
پختن آش بهمنگان و خوردن آن از اصلی‌ترین رسوم بهمنگان است، به همین دلیل نمی‌شود این روز را سر کرد و آش نخورد! این آش به آش هفت دانه معروف است، البته اگر به این آش، آش دانگو هم گفتند تعجب نکنید، چون هنگام پخت این آش تمام همسایگان کمک می‌کردند و به نوعی دانگ خودشان را می‌گذاشتند، این آش به آش دانگو نیز معروف شده است.
مواد اولیه پخت آش هفت دانه شامل حبوبات، سبزی‌های خوراکی و گوشت حیوانات حلال می‌شود. مهمترین بخش پخت آش همان همیاری و همدلی همسایگان با هم بوده است. گذران وقت آن هم با خوراکی‌های خوشمزه باعث نزدیکی مردم به همدیگر می‌شده است. آنتونی بوردین هم می‌گوید بهترین راه نزدیک شدن به مردم از طریق غذاست، کافیست غذای خود را به دیگران تعارف کنید تا ببینید چگونه با آغوش باز از شما استقبال می‌کنند.
جشن بهمنگان متین آباد
آداب و رسوم بهمنگان به ما یاد می‌دهد که انسان‌ها کنار همدیگر می‌توانند شادی و خوشحالی خلق کنند و لحظاتی را به دور از دغدغه و کار بگذرانند. به پاسداشت این جشن باستانی مهم اکو کمپ متین آباد سعی در احیا این جشن‌ها گذاشته است، به همین دلیل در این موقع از سال رویداد بهمنگان متین آباد برگزار می‌شود که برای رزرو اکو کمپ متین آباد برای این جشن می‌توانید به سایت رزرو آنلاین ما مراجعه کنید.
جمع بندی
وهومن یکی از امشاسپندان درگاه اهورا مزدا است که به خرد و دانش معروف است. زرتشتیان در ایران باستان، روز دوم ماه یازدهم را گرامیداشت این امشاسپند مقروب نهادند و آن را بهمنگان یا بهمنجنه نامیدند. سال‌های سال این روز جشن گرفته می‌شد تا این‌که حمله مغولان باعث نابودی برخی از فرهنگ‌های کشورهای مختلف از جمله ایران شد، اما نباید فراموش کرد فرهنگ ایرانی هرگز از بین نرفت چون افراد خردمندی همچون فردوسی سعی در زنده نگه داشتن آن داشتند.
اگر به جشن‌های ایران باستان علاقه‌مندید، احتمالا مطلب جشن خردادگان و جشن تیرگان هم برای شما جذاب است.
