هنگامی که نهمین ماه سال فرا می‌رسد، ایرانیان باستان در نهمین روز از این ماه بساط جشن و دورهمی را آماده می‌کردند تا در کنار هم با خوشی زندگی کنند. جشن نهمین ماه سال، آذرگان نام دارد و مانند دیگر جشن های ایران باستان بهانه‌ای برای گرد هم آمدن مردم و دعا برای پیروزی خیر بر شَر است. با مجله متین آباد همراه باشید تا بدانیم جشن آذرگان چیست و در آن چه می‌گذرد؟
جشن آذرگان چه روزی است؟
ایرانیان باستان یک روز در هر ماه سال را به دعا و نیایش برای یکی از ایزدان زرتشتی (امشاسپندان) اختصاص می‌دادند. جشن‌های معروفی مانند تیرگان، خردادگان، آبانگان و … از این دست جشن‌هاست که هر سال در روز و ماه خاص خودش برگزار می‌شود. آذرگان هنگامی است که نام ماه و روز یکی می‌شود و زرتشتیان در آتشکدهها جمع شده و به نیایش می‌پردازند. نهمین روز از ماه آذر را آذرگان می‌نامند پس 9 آذر تاریخ دقیق این جشن است.
کلمه آذر به معنای آتش است، به همین دلیل نقش و اهمیت آتش در جشن آذرگان بسیار پررنگ است و به نوعی این گرمای آتش است که مردم را دور هم جمع می‌کند. همچنین در گذشته گرما نمادی از پاکی و سرما نماد بدی بوده است، از این رو ایرانیان باستان همیشه آتش را برپا می‌کردند تا پلیدی‌ها را از خانه خود دور کنند و سرما را از بین ببرند.
آداب و رسوم جشن آذرگان
در آذرگان به پاس بزرگداشت آتش، زرتشتیان لباس‌های نو و زیبای خود را می‌پوشند و به سمت آتشکدهها حرکت می‌کنند، هنگامی که مردم جمع شدند، موبدان از کتاب اوستا فرازهایی را می‌خوانند و مردم به نیایش و دعا می‌پردازند. سپس هر کدام با شمع یا اخگر از آتش مقدس، آتشی را به خانه می‌برند و سعی می‌کنند تا آخرین روز زمستان، زمانی که سرما رخت خود را جمع کند، آن شعله را روشن نگه دارند.
زرتشتیان سفره‌هایی را برای این روز آماده می‌کنند که شباهتی با سفره هفت سین نوروز دارد و در آن خوراکی‌های متنوع و خوشمزه می‌گذارند، سپس دور سفره جمع می‌شوند و از خوراکی‌ها میل می‌کنند. مردم زرتشت در آذرگان در پشت‌بام و حیاط نیز آتش روشن می‌کنند. ابوریحان بیرونی می‌گوید جشن آذرگان یک منظر اجتماعی دارد، جایی که انسان‌ها به همنوع خود کمک می‌کنند تا قبل از سرما، مشکلاتشان حل شود و ماه‌های خوبی را پشت سر بگذارند.
گل جشن آذرگان
نمادگرایی در دین زرتشت اهمیت بسیاری دارد و گل یکی از آن‌هاست. هر امشاسپند یک گل مخصوص به خود را دارد، و گل امشاسپند آذر نیز آذریون نام دارد. آذریون را به نام گل آتشین نیز می‌شناسند. در این مورد که گل جشن آذرگان کدام یک از گل‌هایی‌ست که ما می‌شناسیم، دو نظر وجود دارد. نظر اول که به مستندات تاریخی گیاه‌شناسان استناد می‌کند که آذریون را یکی از گل‌های شقایق، لاله یا گل همیشه بهار می‌دانستند یا نظر تاریخی دوم که این گل را همان گل آفتابگردان می‌داند.
جشن آذرگان در شاهنامه
شاهنامه از آثاری‌ست که فرهنگ ایرانی را زنده نگه داشته است و زبان فارسی را از حمله افراد بیگانه حفظ کرده است. در این کتاب نیز به جشن آذرگان اشاره شده است. در شاهنامه زمانی که هوشنگ یکی از شاهان پیشدادی آتش را با زدن دو سنگ به هم کشف می‌کند، به یمن و خوشی کشف آتش جشنی را برپا می‌کند. این شعر از شاهنامه را در زیر آوردیم:
کشف آتش توسط هوشنگ در شاهنامه
یکی روز شاه جهان سوی کوه / گذر کرد با چند کس هم گروه
پدید آمد از دور چیزی دراز / سیه رنگ و تیره تن و تیز تاز
دو چشم از بر سر چو دو چشمه خون / ز دود دهانش جهان تیره‌گون
نگه کرد هوشنگ باهوش و سنگ / گرفتش یکی سنگ و شد تیز چنگ
به زور کیانی رهانید دست / جهانسوز مار از جهانجوی جست
برآمد به سنگ گران سنگ خرد / همان و همین سنگ بشکست گرد
فروغی پدید آمد از هر دو سنگ / دل سنگ گشت از فروغ آذرنگ
نشد مار کشته ولیکن ز راز / ازین طبع سنگ آتش آمد فراز
برپایی جشن به یمن کشف آتش:
جهان‌دار پیش جهان آفرین / نیایش همی کرد و خواند آفرین
که او را فروغی چنین هدیه داد / همین آتش آنگاه قبله نهاد
بگفتا فروغی است این ایزدی / پرستید باید اگر بخردی
شب آمد برافروخت آتش چو کوه / همان شاه در گرد او با گروه
بیشتر بخوانید: جشن مهرگان چیست؟
جشن آذرگان در ایران
تعدادی از جشن‌های باستانی به فراموشی سپرده شدند اما برخی از آن‌ها هنوز هم برگزار می‌شوند. جشن آذرگان یکی از همین جشن‌هاست که دیگر فروغی ندارد اما آتشش هنوز در برخی استان‌های کشور فروکش نکرده است. این آتش در شهرها و استان‌های زیر هنوز روشن نگه داشته شده است:
جشن آذرگان در یزد
یزد از شهرهایی است که زرتشتیان در آن اقامت داشتند و آثار تاریخی از خود بر جای گذاشتند. آتشکده ورهرام (بهرام) از آتشکده‌هایی‌ست که جشن آذرگان را برگزار می‌کند و مردم می‌توانند برای دیدن این جشن به این آتشکده بروند. می‌شود گفت یزد مهمترین شهری‌ست که هنوز هم ریشه‌های زرتشتی را می‌توان در آن دید و از نزدیک لمس کرد.
جشن آذرگان در کرمان
جشن آذرگان کرمان در آتشکده آناهیتا (قلعه دختر) و زیارتگاه شاه مهر ایزد برگزار می‌شود. کرمان نیز با زنده نگه داشتن شعله آتش آذر هنوز هم به پاسداشت جشن‌های باستانی ایرانیان می‌پردازد و در دو مکان آن را برگزار می‌کند.
جشن آذرگان در متین آباد
اکو کمپ متین آباد برای فراموش نشدن آیین نیاکان ایران باستان اقدام به برگزاری رویداد و جشن‌هایی مانند آذرگان می‌کند تا بخشی از فرهنگ و تاریخ ایرانی باشد. برای اقامت و شرکت در رویدادهای متین آباد حتما سایت رزرو آنلاین متین آباد را چک کنید تا از آخرین رویدادها مانند شب یلدا با خبر باشید.
جشن آذرگان در تهران
در پایتخت ایران هم جشن آذرگان برگزار می‌شود. جشن آذرگان در تهران در آتشکده تخت رستم بر روی یک کوه برپا می‌شود. برای رسیدن به آتشکده تخت رستم باید به ۲۰ کیلومتری غرب شهریار در بخش جوفین و جنب روستای قجر بروید. از قبل حتما زمان و ساعت برگزاری مراسم را بپرسید.
جمع بندی
آتش یکی از چهار عنصر اصلی حیات است که جایگاه ویژه‌ای میان زرتشتیان دارد. آن‌ها احترام زیادی برای آتش قائل هستند و همزمان با یکی شدن نام روز و ماه به ستایش ایزد آذر می‌پردازند تا از سرمای پلیدی و ظلم در امان باشند و زمستان را بهار کنند. جشن آذرگان یک رویداد اجتماعی بزرگ است که به فراموشی سپرده شده و امروزه مردم کمتر به آن می‌پردازند، اما جایگاه این جشن در کنار جشن‌های دیگر باستانی مانند شهریورگان و امردادگان همیشه زنده است.
