حدود یک‌سوم خشکی‌های زمین را بیابان یا نیمه‌بیابان‌ها تشکیل می‌دهند. این مناطق دارای ویژگی‌های زمین‌شناسی منحصربه‌فردی هستند که در مناطق مرطوب‌تر یافت نمی‌شوند. مشاغل متنوعی در مناطق کویری وجود دارد. اکثر مشاغل ماهیت علمی دارند. اکو کمپ متین آباد هم در زمینه اشتغال‌زایی و بیابان زدایی در ایران فعالیت‌های گسترده‌ای انجام داده است. با اشتغال‌زایی برای افراد بومی در این منطقه و با حمایت از جامعه محلی در کاهش مهاجرت بومیان نقش بسزایی داشته است. ما در این مقاله به بررسی مفهوم بیابان‌زایی و بیابان‌زدایی و روز جهانی بیابان زدایی پرداخته‌ایم. اگر دوست دارید با جاذبه‌های گردشگری و تنوع زیستی کویر متین آباد آشنا شوید در ادامه با ما همراه شوید.
بیابان زایی چیست؟
بیابان‌زایی عبارت است از تخریب مداوم اکوسیستم‌های خشک در اثر تغییرات آب‌وهوایی و فعالیت‌های انسانی. این زمین‌های خشک محل زندگی بیش از یک‌سوم کل جمعیت انسان است و تقریباً نیمی از مساحت زمین را اشغال می‌کنند. بیابان‌زایی معیشت میلیون‌ها نفر را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد که به مزایایی که اکوسیستم‌های خشکی می‌توانند ارائه دهند متکی هستند.
حدود 10 تا 20 درصد از زمین‌های خشک در حال حاضر تخریب شده‌اند و بیابان‌زایی مداوم فقیرترین جمعیت جهان و چشم‌انداز کاهش فقر را تهدید می‌کند. بنابراین، بیابان‌زایی یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی امروزی و مانعی بزرگ برای تأمین نیازهای اساسی انسان در اراضی خشک است.
کاشت درختان و گیاهان مقاوم و متناسب با مناطق خشک از راه‌های مقابله با بیابان‌زایی است. از جمله درختان و گیاهان ویژه مقابله با بیابان‌زایی می‌توان به بنه، کنار، کهور، سمر، کرت، کوهنگ (درخت)، سلم، اکالیپتوس، اقاقیا، کاسیا، کرتکی، رمیلک اشاره کرد.
بیابان زدایی چیست؟
بیابان‌زدایی یعنی جلوگیری از تبدیل‌شدن زمین به کویر و بیابان‌هایی که بر اثر تخریب انسان ایجاد می‌شوند. باید به این نکته توجه کرد که منظور از بیابان‌زدایی ازبین‌بردن اکوسیستم و ماهیت بیابان نیست. زیرا هرگز انسان نمی‌تواند با بیوم بیابان مبارزه کند اما می‌تواند با رعایت یک سری اقدامات از بیابانی شدن زمین جلوگیری کند.
در واقع بیابان‌زایی به تخریب مداوم اکوسیستم‌های دیم توسط تغییرات آب‌وهوایی و فعالیت‌های انسانی اشاره دارد. در نهایت نتیجه بیابان‌زایی زمین‌های بایری است که نمی‌توان از آن برای تولید محصولات زراعی و غذایی یا سایر اهداف کشاورزی استفاده کرد.
چه‌کارهایی منجر به بیابان‌زایی می‌شود؟
از اعمالی که منجر به بیابان زایی در ایران می‌شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- شخم زدن اراضی در جهت شیب زمین
- استفاده نادرست از زمین‌های کشاورزی
- استفاده زیاد از کود و سموم شیمیایی
- چرای بی‌رویه دام در مراتع
- قطع بی‌رویه درختان و ازبین‌بردن جنگل‌ها
- بهره‌برداری بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی که منجر به شوری آب و درنهایت شوری خاک می‌شود
- ویلاسازی و ساخت‌وساز غیرقانونی
در همین رابطه بخوانید: معروف ترین کاروانسراهای کویری ایران
برای جلوگیری از بیابان‌زایی چه اقداماتی می‌توان انجام داد؟
ایجاد “فرهنگ پیشگیری” می‌تواند راه طولانی را در جهت حفاظت از اراضی خشک در زمانی که بیابان‌زایی تازه شروع شده و حتی در حال انجام است، کمک کند. این نیازمند تغییر در نگرش دولت‌ها و مردم است.
اقدامات پیشگیرانه در این راه عبارت‌اند از:
- یکپارچه‌سازی مدیریت زمین و آب برای محافظت از خاک در برابر فرسایش، شور شدن و سایر اشکال تخریب .
- حفاظت از پوشش رویشی که می‌تواند ابزار اصلی حفاظت از خاک در برابر فرسایش بادی و آبی باشد.
- ادغام استفاده از زمین برای چرا و کشاورزی در جایی که شرایط مساعد است که امکان چرخه کارآمدتر مواد مغذی را در سیستم‌های کشاورزی فراهم می‌کند.
- به‌کارگیری ترکیبی از شیوه‌های سنتی با فناوری‌های کاربری زمین قابل‌قبول محلی و سازگار محلی .
- اعطای ظرفیت به جوامع محلی برای جلوگیری از بیابان‌زایی و مدیریت مؤثر منابع دیم .
- روی‌آوردن به معیشت‌های جایگزین که به کاربری‌های سنتی زمین وابسته نیستند، مانند آبزی‌پروری دیم، کشاورزی گلخانه‌ای و فعالیت‌های مرتبط با گردشگری، تقاضای کمتری برای زمین‌های محلی و منابع طبیعی دارد و درعین‌حال درآمد پایداری را فراهم می‌کند.
روز جهانی بیابان زدایی در تقویم چه روزی است؟
اگرچه بیابان ساخته دست بشر نیست اما در گسترش بیابان‌ها انسان نقش زیادی دارد. این موضوع آن‌قدر بااهمیت است تا جایی که روز جهانی برای آن اختصاص داده‌اند. روز بیابان زدایی در تقویم شمسی 27 خرداد است.
روز جهانی بیابان زدایی در 17 ژوئن برگزار می‌شود که تا بر تبدیل زمین‌های تخریب شده به زمین‌های سالم تمرکز کند. این موضوع احیای زمین‌های تخریب شده، تاب‌آوری اقتصادی، ایجاد شغل، افزایش درآمد و افزایش امنیت غذایی را به همراه دارد. همچنین بیابان‌زدایی به بازیابی تنوع زیستی کمک می‌کند و می‌تواند اثرات تغییرات آب‌وهوایی را کاهش دهد.
روز جهانی محیط زیست چه روزی است؟
روز جهانی محیط زیست 15 خرداد در تقویم ثبت شده است. در واقع روز جهانی محیط‌زیست برای افزایش آگاهی مردم نسبت به نگهداری از محیط‌زیست و اقدامات مسئولین برای جلوگیری از تخریب محیط‌زیست و گونه‌های جانوری از سوی سازمان ملل انتخاب شده است.
بیشتر بخوانید: تجربه همزیستی با طبیعت
تنوع زیستی اقامتگاه کویر متین آباد
حیواناتی که در اکوسیستم‌های بیابانی یافت می‌شوند نیز باید سازگار با این محیط منحصربه‌فرد باشند. دلیل اصلی زنده ماندن این موجودات در بیابان این است که آنها عرق نمی‌کنند و می‌توانند آب را در خود نگه دارند. مثلاً شترها می‌توانند در دمای 120 درجه فارنهایت بدون این‌که عرق کنند زنده بمانند.
اکثر حیواناتی که در بیابان‌های گرم یافت می‌شوند بسیار کوچک هستند، مانند جوندگان، خرگوش‌ها و کایوت‌ها. همه این حیوانات گوش‌های بسیار بزرگی دارند. این مدل گوش به آنها کمک می‌کند تا در گرمای کویر خنک بمانند. همچنین حشرات متعددی، مثل عقرب‌ها، مورچه‌ها و سوسک‌ها، و خزندگانی مانند مار، لاک‌پشت و مارمولک را در این مناطق خواهید دید.
کویر متین آباد بین دو شهر اصفهان و کاشان واقع شده است. این منطقه از تنوع زیستی بالایی برخوردار است و شما در تور کویر متین آباد می‌توانید گونه‌هایی از حیوانات مثل روباه شنی، سمورهای صحرایی و انواع گربه‌سان‌ها را ببینید. گیاهانی که در بیابان‌های گرم زندگی می‌کنند باید برای مقابله با دمای بالا و آب بسیار کم سازگار باشند. پوشش گیاهی این منطقه بیشتر از بوته‌های گز تشکیل شده است.
در همین رابطه بخوانید: روستای متین آباد نطنز؛ روستایی به قدمت تاریخ و با زیبایی خیره کننده
جاذبه‌های گردشگری کویر متین آباد
اگر شما جزو آن دسته از افرادی هستید که به‌محض دیدن تعطیلی بر روی تقویم به دنبال سفر و خوش‌گذرانی هستید باید بگوییم که اکو کمپ متین آباد انتخاب خوبی برای شما است. با احداث کمپ کویری متین آباد گردشگران می‌توانند از جاذبه‌های گردشگری مثل تماشای آسمان صاف و آبی، طبیعت بکر و آرام کویر لذت ببرند.
همچنین در این کمپ می‌توانید تجربه تفریحاتی مثل شترسواری، موتور چهارچرخ، دوچرخه‌سواری، دلیجان‌سواری، بازدید از مزارع پرورش شتر و اسب و مشارکت در برداشت محصولاتی مثل انار و گندم را داشته باشید. همچنین می‌توانید به کویرها و شهرهای مجاور مثل روستای تاریخی ابیانه و جاذبه‌های تاریخی کاشان هم سری بزنید. خلاصه که با هر سلیقه و بودجه‌ای می‌توانید در این‌جا خاطره یک سفر هیجان‌انگیز و جدید را برای خود بسازید.
اقدامات کویر متین آباد برای همزیستی با کویر
هدف اصلی در اکو کمپ کویری متین آباد ایجاد جاذبه‌های گردشگری در کنار مراقبت از طبیعت است. همان‌طور که قبلاً هم گفتیم اقامتگاه کویری متین آباد بر اساس گردشگری پایدار ساخته شده است.
از جمله اقداماتی که در متین آباد بسیار بااهمیت است استفاده از منابع تجدیدپذیر، مدیریت پسماند و احداث مزارع ارگانیک است. مثلاً در این منطقه از انرژی خورشیدی برای گرم کردن آب حمام استفاده می‌شود. همچنین اقامت در کاروانسراهای قدیمی و سیاه‌چادرهای عشایری از اقدامات این اکو کمپ هست تا تجربه متفاوتی برای دوستداران محیط‌زیست فراهم کند.
جمع‌بندی
امروزه باتوجه‌به بحث بیابان‌زدایی تفرجگاه کویری متین آباد و مزرعه ارگانیک در سال 2008 توسط گروهی از طبیعت‌شناسان و کارشناسان گردشگری تأسیس شد. بیابان‌زایی تخریب زمین در مناطق خشک، نیمه‌خشک است که در مجموع به‌عنوان سرزمین‌های خشک شناخته می‌شود که در نتیجه عوامل زیادی از جمله فعالیت‌های انسانی و تغییرات آب‌وهوایی به وجود می‌آید.
اهمیت این موضوع تا آن جایی است که روز جهانی بیابان زدایی در ایران به وجود و در تقویم شمسی ثبت شده است. منابع تجدیدپذیر، مدیریت پسماند و احداث مزارع ارگانیک از اقداماتی است که این کمپ کویری از زمان تأسیس تا حالا مدنظر قرار داده است. شما با پیاده‌روی بر روی تپه‌های شنی، دوچرخه‌سواری، دلیجان‌سواری با خانواده، شترسواری در دل کویرمی توانید یک روز به‌یادماندنی از متین آباد داشته باشید.
قصد سفر به استان اصفهان را دارید و در جستجوی یک اقامتگاه کویری هستید؟ برای رزرو اقامتگاه کاشان، اکو کمپ متین آباد گزینه مناسبی است.
