هنگامی که از آتشکده زرتشتیان یزد بازدید می‌کنید نمادی را بالای ورودی آتشکده می‌بینید که بسیار شکوهمند است. نماد فروهر از نمادهای زرتشتیان در 4500 سال پیش است که به نوعی نماد ملی ایرانیان باستان به حساب می‌آید. قطعا برای یک بار هم که شده گردنبند، انگشتر یا نشان فروهر را در گردن و دستان دوستانتان دیده‌اید، اما امروز می‌خواهیم با تاریخچه فروهر آشنا شویم و ببینیم فروهر چیست؟ با مجله متین آباد همراه باشید.
نماد فروهر چیست؟
ایرانیان باستان یکتاپرست بودند و به وجود روح در بدن اعتقاد داشتند. آن‌ها می‌گفتند یک بعد معنوی وجود دارد و روح پس از جدایی از دنیای مادی به آن دنیا می‌رود. این در حالی‌ست که بسیاری از مردم آن زمان بت‌پرست بوده و فقط به دنیای مادی می‌پرداختند. در دین زرتشت جهان معنوی را اختران می‌گفتند، حال ارتباط فروهر و روح و اختران در چیست؟
فره وهر یا فروهر یا فر کیانی در واقع نام آریایی کلمه روح در زبان عربی است. همچنین فروهر طبق باورها، نوری از وجود اهورا مزداست که در تمام انسان‌ها وجود دارد و قدرتش از اهورا مزدا سرچشمه می‌گیرد. ماه فروردین زمانی‌ست که زرتشتیان در جشن فروردینگان این نور را گرامی می‌دارند و یاد کسانی (اموات) را زنده نگه می‌دارند که به دنیای اختران رفتند و در واقع به اهورا مزدا باز گشتند.
تاریخچه فروهر چیست؟
مورخان قدمت نماد فروهر را به 4500 سال پیش نسبت می‌دهند چون آثاری در زمان آشوری‌ها، سومری‌ها و مصریان دیده شده است، اما باید گفت، دوران اوج و تکامل نماد فروهر در زمان هخامنشیان بوده است و نماد شناسی موجود به دین زرتشت و کوروش کبیر و داریوش کبیر باز می‌گردد.
در دوره‌های مختلف تاریخی، نماد فروهر تغییراتی جزئی داشته است اما اصول کلی طراحی آن حفظ شده است. در دوره ساسانیان، استفاده از فروهر در هنرهای مختلف گسترش یافت و این نماد به یک عنصر مهم در معماری و نگاره‌های مذهبی تبدیل شد. پس از ورود اسلام به ایران، استفاده از این نماد کاهش یافت اما هرگز به طور کامل فراموش نشد. همچنین در دوران معاصر، فروهر به عنوان یکی از نمادهای هویت آریایی بار دیگر مطرح شد.
فروهر در دوران معاصر ایران
فروهر به عنوان یکی از مهمترین نمادهای ایران باستان شناخته می‌شود و بسیاری از ایرانیان آن را به عنوان نمادی از تاریخ و هویت آریایی می‌دانند. این نماد در جواهرات، آثار هنری و حتی طراحی‌های مدرن مانند تابلوهای دکوراتیو و … استفاده می‌شود. در دوران معاصر این نماد با نژاد آریایی گره خورده است به طوری‌که به شکل گسترده برای نشان دادن نژاد آریایی از این نماد استفاده می‌شود.
موجودات بالدار در افسانه‌ها بسیار دیده شدند که برخی آن‌ها طرف خیر هستند و برخی از آن‌ها مانند ممکن است طرف شر باشند. چیزی که فروهر را از افسانه‌ها و اسطوره‌ها جدا می‌کند، بعد معنوی و باورهای دینی آن است، همچنین مفهوم فروهر خود به صورت مستقل حاوی پیام و معناست. پیام این نماد نیز کاملا مشخص است: پندار نیک، گفتار نیک و کردار نیک!
نماد شناسی فروهر و بخش‌های مختلف آن
فروهر از چند جزء اصلی تشکیل شده است که هرکدام معنای خاص خود را دارند، در زیر به تحلیل کامل نماد فروهر پرداختیم و موشکافانه آن‌ها را بیان کردیم.
بال‌های فروهر
بال‌های فروهر نشان‌دهنده حرکت و پیشرفت هستند. هر بال سه بخش دارد که نمایانگر سه اصل اساسی دین زرتشتی هستند: پندار نیک (هومت)، گفتار نیک (هوخت)، کردار نیک (هوورشت)
حلقه میانی
حلقه‌ای که در وسط نماد قرار دارد به چرخه زندگی و بی‌پایانی زمان اشاره دارد. این حلقه نشان می‌دهد که اعمال انسان‌ها در زندگی به خودشان بازمی‌گردد و به نوعی نمادی از چیزی که امروزه به آن کاما می‌گوییم است. به قول یک ضرب‌المثل ایرانی از هر دست که بگیری از همان دست هم پس می‌دهی!
دست رو به بالا
دست فردی که در نماد قرار دارد به سمت بالا بلند شده است که به ستایش و نیایش به سوی خداوند اشاره دارد. همانطور که گفتیم فروهر بخشی از وجود اهورا مزداست، به همین دلیل در این نماد اشاره شده است که تنها خدای یکتا را بپرستند.
حلقه در دست دیگر
دست دیگر حلقه‌ای را نگه داشته که نماد عهد و پیمان است. این مفهوم اهمیت وفاداری به عهد و پیمان را در فرهنگ زرتشتی نشان می‌دهد. آن‌ها بر عهد و پیمان خود بسیار پایبند هستند.
دم و پای فروهر
دم فروهر از سه بخش تشکیل شده که نمایانگر اجتناب از پندار بد، گفتار بد و کردار بد است. این بخش از نماد می‌گوید باید بر نفس خود کنترل داشته باشید تا به گناه آلوده نشوید.
فروهر و دین زرتشت
در دین زرتشتی، فروهر بخشی از روح انسان است که پیش از تولد در نزد خداوند قرار داشته و پس از مرگ نیز به او بازمی‌گردد. زرتشتیان باور دارند که فروهر (روح) هر سال در جشن فروردینگان به زمین بازمی‌گردد تا خانواده خود را ببیند. این جشن به احترام فروهرها و درگذشتگان برگزار می‌شود، به همین دلیل در این جشن که از جشن های باستانی ایرانیان است مردم میوه‌ها و خوراکی‌هایی را برای پذیرایی از مردگان متبرک می‌کنند.
جمع بندی
فروهر نه تنها نمادی برای بیان تاریخ و فرهنگ ایران باستان است، بلکه ارزش‌های معنوی و اخلاقی را نیز به تصویر می‌کشد. این نماد، که قرن‌ها پیش طراحی شده، همچنان در میان ایرانیان جایگاه ویژه‌ای دارد و به عنوان یکی از نمادهای آریایی مورد احترام است. درک عمیق‌تر فروهر می‌تواند به شناخت بهتر از تاریخ، فرهنگ و باورهای نیاکانمان کمک کند.
