در ایران باستان حکومت‌های بزرگی وجود دارد که خدمت‌های بسیاری به ایران کردند. از هخامنشیان بگیرید تا اشکانیان! اما در این مطلب می‌خواهیم به سلسله ساسانیان بپردازیم. سلسله‌ای که با شورش بنیانگذار خود به یکی از بزرگترین امپراطوری‌های آن زمان پایان داد و حکومت ایران را عوض کرد. پس بیایید ببینیم ساسانیان چه کسانی بودند؟ نژاد ساسانیان چه بود و آنها در دوران حکومت خود چه کردند؟ با مجله متین آباد همراه باشید.
حکومت ساسانیان چند قرن پیش بود؟
لیست سلسله های ایران بسیار بلند بالا است و امپراطوری‌های قدرتمندی داشته است. یکی از این حکومت‌های قدرتمند ساسانیان بودند که در قرن 7 و ۸ میلادی از سال ۲۲۴ میلادی تا ۶۵۱ میلادی بر ایران حکمرانی می‌کردند. بیایید از ابتدا شروع کنیم. حکومت اشکانیان بسیار تضعیف شده است و دیگر خبری از شکوه و عظمت قدیم نیست، اردوان چهارم آخرین پادشاه اشکانی در جنگ هرمزگان از اردشیر بابکان شکست می‌خورد، از این رو اردشیر بابکان سلسله جدیدی با نام ساسانیان را بنیانگذاری می‌کند.
سلسله ساسانیان از بدو بنیانگذاری به فکر فرهنگ و هنر و گسترش آنها بوده است. نژاد ساسانیان را می‌توان از پارس‌ها دانست و پس از هخامنشیان، آنها دومین امپراطوری از پارسی‌ها بودند. شاید بتوان گفت که نام کشور ایران در زمان ساسانیان به وجود آمد چون آنها ایرانشهر را به عنوان پایتخت فرهنگی و سیاسی خود انتخاب کرده بودند، از آنجا که نام ایرانشهر بر سر زبان‌ها افتاده بود، کم کم واژه ایران همه‌گیر شد. در این دوره تمدن بشری بسیار پیشرفت کرد و اثراتش را بر روی تمام جهان گذاشت. ساسانیان و امپراطوری روم دو ابر قدرت در آسیا و اروپا بودند که فرهنگ خود را به دیگر نقاط صادر می‌کردند. اثرات دوره ساسانی را به خوبی می‌توان در فرهنگ هند، چین، اروپا غربی و آفریقا دید.
مذهب ساسانیان مانند هخامنشیان و پارس‌ها، دین زرتشت بود و آنها یکتا پرست بودند. در جامعه ساسانی مردم به چهار دسته موبدان، پیشه وران، جنگاوران و دبیران تقسیم می‌شدند و هر کدام نقشی را می‌آفریدند. البته ناگفته نماند درست است فرهنگ و عدل و داد در این دوره گسترش یافت، اما نوع حکومت یک حکومت ارباب رعیتی بود، از این رو افرادی که ارباب بودند و جایگاه بالایی داشتند زندگی بسیار بهتری نیز نسبت به دیگران داشتند.
شاید برایتان جالب باشد که چرا نام این خاندان را ساسانیان می‌نامند و چرا بابکیان نیستند؟ اردشیر بابکان بنیانگذار این سلسله از خاندان ساسان بود و در واقع پدرش ساسان نام داشت، به همین دلیل در بسیاری از متون و توصیفات مورخان اروپایی این خاندان را با نام پدر اردشیر بابکان و خاندان ساسان می‌شناسند.
پرچم ساسانیان چه شکلی است؟
پرچم ساسانیان یکی از ماندگارترین پرچم‌های ایران است. درفش کاویانی با رنگ‌های قرمز و بنفش و زرد که به شکل یک مربع بود. این پرچم ریشه در فرهنگ ایران دارد. برای مثال درفش کاویانی در داستان کاوه و فریدون در شاهنامه بسیار چشمگیر است. پرچم هر کشور نماد و مفهوم اتحاد مردم آن کشور است. پرچم باید تمامی افراد یک جامعه را دور هم جمع کند، به همین دلیل درفش کاویانی نیز معنا و مفهوم خود را دارد.
درفش کاویانی نماد غرور، باور، اتحاد، پیشرفت، دادخواهی و جوش و خروش مردم است. فردوسی پاکزاد در شاهنامه درباره درفش کاویانی یا اختر کاویانی سروده است:
چو کاوه برون شد ز درگاه شاه / بر او انجمن گشت بازارگاه
همی بر خروشید و فریاد خواند / جهان را سراسر سوی داد خواند
از آن چرم کاهنگران پشت پای / بپوشند هنگام زخم درای
همان کاوه آن بر سر نیزه کرد / همانگه ز بازار برخواست کرد
بدانست خود که فریدون کجاست / سراندر کشید و همی رفت راست
بیامد به درگاه سالارنو / بدیدنش آنجا و برخاست غو
چو آن پوست بر نیزه بردید کی / به نیکی یکی اختر افکند پی
بیاراست آنرا به دیبای روم / ز گوهر بر و پیکر و زرش بوم
فروهشت زو سرخ و زرد و بنفش / همی خواندش کاویانی درفش
پایتخت ساسانیان کجا بود؟
ساسانیان در سالیانی که بر ایران حکومت می‌کردند، چند پایتخت داشتند. اولین پایتخت آنها اردشیرخوره یا شهر گور در فیروز آباد استان فارس بود. این شهر را می‌توان از نظر معماری اعجاب آور توصیف کرد، چون اولین شهر دایره‌ای شکل جهان است. این شهر 2 کیلومتر وسعت دارد و چهار دروازه برای ورود و خروج از آن تعبیه شده بود. پس از قدرت گرفتن حکومت ساسانیان آنها تیسفون در نزدیکی بغداد امروزی را پایتخت خود قرار دادند و یک پایتخت فرهنگی و هنری به نام ایرانشهر داشتند.
لیست پادشاهان ساسانی
لیست پادشاهان ساسانیان بسیار طول و دراز است و اگر بخواهیم تمامی آنها را بگوییم باید یک طومار بنویسیم اما به هر حال در زیر لیست پادشاهان ساسانی به ترتیب آمده است:
- اردشیر بابکان
- شاپور اردشیر
- اورمزد اردشیر
- بهرام شاپور
- بهرام بهرام
- بهرام بهرامیان
- نرسی شاپور
- اورمزد نرسی
- شاپور ذوالاکتاف
- اردشیر نکوکار
- شاپور شاپور
- بهرام شاپور
- یزدگرد بزه گر (یزدگرد اول)
- بهرام گور
- یزدگرد بهرام گور (یزدگرد دوم)
- هرمز بهرام گور
- پیروز یزدگرد
- بلاش پیروز
- قباد پیروز
- نوشین روان
- هرمزد نوشین روان
- خسرو پرویز
- شیرویه
- اردشیر شیروی
- فرآیین
- پوران‌دخت
- آزرم دخت
- فرخزاد خسرو
- یزدگرد شهریار (یزدگرد سوم)
سقوط سلسله ساسانیان چگونه رخ داد؟
اگر بخواهیم درباره سقوط سلسله ساسانیان حرف بزنیم باید به زمان خسرو پرویز بازگردیم؛ هنگامی که نامه دعوت به اسلام توسط پیامبر برای او ارسال شد. او به این دلیل که نامه با نام و یاد خسرو پرویز شروع نشده بود، نامه را پاره کرد و جرقه حمله اعراب به ایران زده شد. از طرفی سلسله ساسانیان با جنگ‌های داخلی و شورش‌های متفاوت در سراسر کشور رو‌به‌رو بود، چیزی که در دوران حکومت دیگر سلسله‌ها نیز دیده می‌شود.
این کشمکش‌ها و اتفاقات همراه با جنگ‌های خسته کننده و فرسایشی امپراطوری روم و ایران همگی دست به دست هم داد تا ساسانیان در زمان یزدگرد سوم بسیار ضعیف شوند و عملا توانایی جنگیدن در جبهه‌های مختلف را از دست بدهند. حمله اعراب و تازیان تیر آخر بر پیکره ساسانیان بود و این امپراطوری پس از کشته شدن آخرین پادشاهش سقوط کرد. در واقع هنگام سقوط ساسانیان، آخرین حکومت پارس نیز سقوط کرد و پس از آن دوره حکومت عرب‌ها و وارد شدن اسلام به ایران آغاز شد. در واقع کشور در آن زمان وارد دوره جدیدی از فرهنگ و تمدن شد که آن هم برای خودش داستان‌ها دارد.
جمع بندی
ساسانیان در مجموع بیش از 400 سال بر ایران حکومت کردند و سعی داشتند فرهنگ و هنر را با ایجاد یک پایتخت فرهنگی، سیاسی و هنری ترویج دهند. فردوسی بزرگ اشعار بسیاری را از دوره ساسانیان سروده است که در شاهنامه می‌توان آنها را یافت. در دوره ساسانیان همانطور که تمدن پیشرفت می‌کرد، جنگ‌های بسیاری نیز ایجاد می‌شد، از این رو ارتش ساسانی تاب مقابله با چندین دشمن داخلی و خارجی را نداشت، از آنجا که نقشه ساسانیان یک قلمرو بسیار بزرگ را نشان می‌دهد، سقوط آنها به این دلیل امری اجتناب ناپذیر بود.
