زرتشت کیست؟ شاید جواب دقیقی برای این سوال پیدا نکنیم! برخی می‌گویند او اولین فیلسوف جهان بوده است و برخی او را پیامبر ایرانیان می‌دانند. افسانه‌های زیادی درباره زرتشت وجود دارد که واقعیت را تحت تاثیر قرار داده است به صورتی که شما دیگر واقعیت را از خیال نمی‌توانید تشخیص دهید. دین زرتشت و کتاب زرتشت سال‌هاست که توسط نویسندگان و فیلسوفان در حال تحلیل و بررسی است، اما هر چه باشد دین زرتشت یکی از اولین دین‌های پذیرفته شده در ایران بوده است. در ادامه به آیین زرتشت و مسائل مربوط به آن خواهیم پرداخت، با مجله متین آباد همراه باشید.
زرتشت کیست؟
زرتشت، زردشت یا زردهشت عناوینی هستند که به او لقب می‌دهند. سال‌های سال است که همه در عجب ماندند که او که بود و چه کرد؟ سخنان پیامبر ایرانیان باستان که یکی از آغازگران یکتاپرستی در آن زمان بوده است، هنوز مردم را متحیر می‌کند. به پیروانش زرتشت، زرتشتی می‌گویند و آن‌ها این دین را برای خود پذیرفتند.
هنگامی که آریایی‌های باستان رو به شهرنشینی آوردند، زرتشت آن‌ها را از خرافات قدیم به نیکی و روشنی دعوت می‌کرد. او میگفت پیام‌های خود را از اهورا مزدا می‌گیرد و می‌خواهد تیرگی و تاریکی را از این دنیا دور کند و همه را به خیر و نیکی سوق دهد. آیینش دربرگیرنده خیر و شر و نیکی و بدی بود. همچنین اهورا مزدا و اهریمن نماد خیر و شر، تاریکی و روشنی و نیکی و بدی در آیین زرتشت‌‌اند.
حضرت زرتشت و زرتشتیان بر این باورند که خیر و شر دربرابر هم قرار دارند و هر کدام به سمت مخالف می‌روند. در اهورا مزدا شری وجود ندارد و او روشنایی مطلق است و در اهریمن خیری وجود ندارد و تاریکی می‌خواهد.
البته در دنیای امروز نظریه‌های بسیار متفاوتی نسبت به نظریه دین زرتشت وجود دارد. مثلا یین و یانگ در باور چینی که به تعادل معروف است، می‌گوید در بدی، خوبی است و در خوبی، بدی! هیچ شخصیتی به صورت کامل خوب نیست و هیچ شخصیتی به صورت کامل بد نیست. شاید موضوع تعادل که چینی‌ها بر آن باور دارند، در داستان‌های تالکین و دنیای ارباب حلقه‌ها معنی نداشته باشد اما در دنیای سینمایی مارول یا جنگ ستارگان یا حتی بازی تاج و تخت، نمود دارد و شخصیت‌های خاکستری زیادی را می‌بینیم.
به هر حال، درباره محل تولد زرتشت و تاریخ تولد زرتشت اختلاف‌های بسیاری وجود دارد اما تمامی پژوهشگران بر این‌که او یکی از با‌اخلاق‌ترین انسان‌های زمین است که کرامات انسانی را به بالاترین درجه رسانده است، تردیدی ندارند. راه حضرت زرتشت برای غلبه بر اهریمن تنها در سه عبارت خلاصه می‌شود: پندار نیک، گفتار نیک و کردار نیک. پس اگر می‌خواهید در صف اهورا مزدا و خیرخواهان باشید، باید پندار نیک، گفتار نیک و کردار نیک داشته باشید.
محل تولد زرتشت کجاست؟
همانطور که در بالا گفته شد به صورت دقیق نمی‌توان محل تولد زرتشت را مشخص کرد. بسیاری از محققان و پژوهشگران نظرات مختلفی را دادند، اما چیزی که در تمامی آن‌ها یکسان بودند این است که محل تولد او در ایران است و جایی در سرزمین آریایی‌ها به دنیا آمده است.
پدر زرتشت “پوروشسب” و مادرش “دوغدو” نام دارد. محل تولد زرتشت نیز در قبیله سیپتامیان است، جایی که پدر و مادرش اکثر عمر خود را در آنجا گذراندند. باستان شناسان و کارشناسان نیز نام شهرهای بلخ، خوارزم و سغد را برای محل تولد زرتشت به کار بردند اما باز هم این اطلاعات موثق نیست و هنوز محل تولد زرتشت یک راز مرموز است.
تاریخ تولد زرتشت چه زمانی است؟
حل این معما از خود سوال هم پیچیده‌تر است، چون منابع بسیاری وجود دارد که زمان‌های مختلفی را برای تولد زرتشت ذکر کرده‌اند. باز هم نمی‌توان دقیق گفت کدام تاریخ، تاریخ دقیقی برای این واقعه است، به همین دلیل بازه‌ای از بین هزاره دوم پیش از میلاد تا قرن ششم پیش از میلاد را برای زمان تولد زرتشت در نظر می‌گیریم.
کتاب زرتشت چیست؟
کتاب اصلی زرتشتیان، اوستا نام دارد. البته باید بگوییم که اوستا کتابی نیست که توسط زرتشت نوشته شده باشد، چون بیشتر حرف‌های او به صورت شفاهی بوده است و برخی از موبدان آن را یادداشت می‌کردند. چیزی که درباره اوستا چشمگیر است ادبیات غنی آن است که برخی می‌گویند زرتشت جزو اولین شاعران نامی ایران نیز بوده است. اوستا توسط یکی از موبدان زرتشتی با نام “تنسر” به دستور اردشیر اول در 21 فصل مکتوب شد.
قدیمی‌ترین اوستا در داشگاه گپنهاگ با دقت نگه‌داری می‌شود. همانطور که گفته شد اوستا 21 نسک (فصل) دارد اما اوستای زرتشتی که در دسترس عموم است 5 کتابچه دارد که هر کدام برای خود نامی دارند. یسنه، یشت، وندیداد، خرده اوستا و ویسپرد نام این کتابچه‌هاست.
یسنه
یسنه کهن‌ترین بخش اوستا است. یسنه شامل گات‌ها می‌شود که 17 سروده منتسب به زرتشت هستند. مفاهیمی که در گات‌ها بیان می‌شود پیچیده هستند و به نوعی بنیان آیین زرتشت را بازگو می‌کنند. یسنه را در مراسمی به نام یسنه می‌خوانند. شاید برایتان جالب باشد که بسیاری از جشن های ایرانیان باستان از آیین زرتشتی و فرهنگ ایرانیان باستان آمده است.
یشت
سرودهایی مذهبی است که در ستایش عناصر مهم جهان سراییده شدند. قدمت این سروده‌ها به دوره‌های مختلف باز می‌گردد و نمی‌توان زمان دقیقی را برای آن‌ها داد.
وندیداد
وندیداد شامل مبانی فقهی دین مزدیسنا است. در این کتابچه که 22 فصل دارد، قوانینی برای مبارزه و پیروزی علیه پلیدی و اهریمن می‌دهد. همچنین آداب و رعایت بهداشت و … هم در این کتابچه آمده است.
ویسپرد
ویسپرد در 23 بخش، آموزه‌های بسیار مفیدی را درباره جشن‌ها ومراسم مذهبی در اختیار زرتشتیان ایران باستان می‌گذارد. در این کتابچه اعمال روزانه، نمازها و گهنبارها آمده است.
خرده اوستا
خرده اوستا توسط آذرباد مهراسپندان جمع آوری شده است و شامل خرده سروده‌هایی از کتابچه‌های یشت و یسنه است.
دین رزتشت و آیین زرتشت چیست؟
دین زرتشت به مزدیسنا (مزدا پرستی) معروف است. مزداپرستان، اهورا مزدا را برتر از همه می‌دانند و اوست که جهان را برپا کرده است. او خیر ازلی و گستراننده نیکی است، به همین دلیل مزدا پرستان باید نیکی و شادی را در سراسر جهان گسترش دهند تا از شر بدی در امان باشند. آتش در این دین جایگاه خاص و ویژه‌ای دارد چون آن‌ها فکر می‌کنند که آتش گرمابخش است و تمام ناپاکی‌ها و پلیدی‌ها را در خود می‌سوزاند.
از این رو، آتشکده و آتشگاه‌های زرتشتی بسیاری را در سراسر ایران مانند شهرهای اصفهان و یزد و … می‌بینید. بیشتر زرتشتیان امروزی در کشورهای ایران، هند و عراق زندگی می‌کنند. دین زرتشت که زرتشت پیامبر آن را معرفی کرد، دین رسمی شاهان ایران در زمان 600 تا 650 پیش از میلاد بوده است. کتاب رسمی این دین اوستاست و بیشتر آیین زرتشت از این کتاب آمده است. اهورا مزدا به همراه ایزدان و امشاسپندان بر گیتیگ (جهان مادی) و مینوگ (جهان معنوی) نظارت می‌کنند تا در آخر دنیا از پلیدی و اهریمن و دیوها پاک شود.
در دین زرتشت با مفهوم “اشه” نیز آشنا می‌شوید. اشه نیروی زندگی است که از اهورا مزدا سرچمه می‌گیرد که در برابر “دروج” قرار دارد. دروج همان دروغ و پلیدی‌ست. بزرگ‌ترین رسالت زندگی مزدا پرستان، اشَاوان (اشه‌مند) شدن است. این یعنی آن‌ها با استفاده از هسته اصلی مزدیسنا که هومَتَه، هوختَه، هووَرشتَه (پندار نیک، گفتار نیک، کردار نیک) است باید به یاری نیازمندان و فقرا بشتابند و شادی را در سراسر گیتی بگسترانند.
جمع بندی
دین زرتشت به عنوان یکی از اولین دین‌ها در ایران که مردم را رواج به یکتاپرستی می‌داد بسیار مقبول و پذیرفته شده بود. در این دین چیزی جز مهربانی، محبت، فتوت و کردار و رفتار خوب وجود ندارد. این دین جشن‌های بسیاری را برای ایرانیان باستان برجای گذاشته است که تا به امروز بر جای ماندند. درست است به دلیل نبود مدارک و مستندات تاریخی نمی‌توان به صورت کامل و دقیق درباره این شخصیت مهم تاریخ سخن گفت، اما همین کم هم حق مطلب را ادا می‌کند.
